Prof. dr Srđan Đurđević, ginekolog-akušer i hirurg, za Novu otkriva sve o uzrocima, faktorima rizika, HPV vakcini i preventivnim pregledima kao najboljem oružjem u borbi sa ovom opakom bolešću.
Rak grlića materice je na globalnom nivou četvrti po učestalosti rak kod žena, pri čemu se oko 90 odsto smrtnih slučajeva uzrokovanih od ove bolesti događa u ekonomski loše i srednje razvijenim zemljama. I pored dokazanih mera prevencije, rak grlića materice je i dalje jedan od vodećih uzroka obolevanja i umiranja u ženskoj populaciji u Srbiji koja je, gledano prema ovim parametrima na petom mestu u Evropi.
Naš čuveni stručnjak za ovu vrstu bolesti prof. dr Srđan Đurđević, ginekolog-akušer i hirurg, za Novu otkriva sve o uzrocima, faktorima rizika, HPV vakcini i preventivnim pregledima kao najboljem oružjem u borbi sa ovom opakom bolešću.
„Humani papiloma virus (HPV) jeste najčešće prenosiva polna infekcija koja može zahvatiti kožu, genitalnu sistem organa i grlo. Skoro svi seksualno aktivni ljudi će biti zaraženi u nekom trenutku svog života, obično bez simptoma. U većini slučajeva imuni sistem uklanja HPV virus iz tela. Dugotrajna infekcija HPV-om visokog rizika može izazvati razvoj abnormalnih ćelija, koje dalje postaju rak. HPV infekcija grlića materice koja dugo traje ako se ne leči, uzrokuje 95 odsto karcinoma grlića materice. Uobičajeno je potrebno 15-20 godina da abnormalne ćelije postanu rak, ali kod žena sa oslabljenim imunosistemom ovaj proces može biti brži i trajati 5-10 godina. Faktori rizika za progresiju kancera uključuju stepen onkogenosti HPV tipova, imunološki status, prisustvo drugih polno prenosivih infekcija, broj porođaja, uzrast u prvoj trudnoći, upotrebu hormonskih kontraceptiva i pušenje“, objašnjava profesor Đurđević.
Skrining pregled žena sa 30 godina
Kao prioritet profesor Đurđević navodi da vakcine protiv HPV-a treba da budu date svim devojčicama između 9 i 14 godina, pre nego što postanu seksualno aktivne. Vakcina se može primeniti kao 1 ili 2 doze. Od 2023. godine u svetu je dostupno 6 vakcina protiv HPV-a a u Srbiji i najsavremenija 9-valentna HPV vakcina. Sve vakcine štite od visokorizičnih HPV tipova 16 i 18, koji izazivaju većinu karcinoma grlića materice.
„Može otkriti bolest grlića materice, koja kada se leči takođe sprečava rak grlića materice. Žene treba da se pregledaju na rak grlića materice svakih 5-10 godina počevši od 30. godine. Prekancerozne promene koje prethode raku grlića materice retko izazivaju simptome, zbog čega je važan redovni pregled čak i ako ste vakcinisani protiv HPV-a. Nakon pozitivnog citološkog Papanikolau ili HPV testa , spec. ginekolog može potražiti promene na grliću materice koje se mogu razviti u rak ako se ne leče. Lečenje ovih prekanceroznih promena je jednostavna procedura i sprečava nastanak raka“, ističe profesor Đurđević.
Kada je reč o ranom otkrivanju raka grlića materice u Vojvodini i Srbiji, po rečima našeg sagovornka, izdvajaju se 2 velike grupe žena. Prvu grupu čine mlađe žene u generativnom periodu sa navikom javljanja na redovne ginekološke preglede. Kod njih se eventualno prisutna bolest otkriva na vreme u ranoj ili prekanceroznoj fazi i uspešno leči. Većina ovih žena smatra da svake godine treba uraditi citološki Papanikolau bris, međutim ukoliko ona ima uredan klinički i kolposkopski nalaz na grliću materice i uredan nalaz Papanikolau testa na prethodnom pregledu (NILM, PA II grupa), dovoljna je kontrola citološkog brisa 1 x na svake 3 godine.
I bol u leđima može da bude znak raka
„Drugu grupu čine žene koje uopšte ili veoma retko idu na ginekološke preglede, a među njima se izdvajaju one koje će se javiti ako primate simptome i one koje će simptome raka grlića materice u potpunosti zanemariti. Prepoznavanje simptoma i ginekološki pregled predstavljaju ključni korak. Žene bi trebalo da se hitno jave ginekologu ako primete neobično krvarenje između menstruacija, posle menopauze ili posle seksualnog odnosa, pojačan ili smrdljiv vaginalni iscedak, ako imaju stalan bol u leđima, nogama ili karlici, gubitak na težini, umor i gubitak apetita, vaginalnu nelagodnost ili oticanje nogu“, navodi profesor.
Dijagnoza i lečenje
Postupci u lečenju prekanceroznih promena uključuju kolposkopiju ili vizuelni pregled grlića materice pod uveličanjem da bi se locirala i procenila promena posle čega sledi:
• termička ablacija, koja uključuje upotrebu zagrejane sonde za sagorevanje ćelija,
• krioterapija, koja uključuje upotrebu hladne sonde za zamrzavanje ćelija,
• LEETZ Loop (veliko elektro-isecanje transformacione zone), koja uključuje uklanjanje abnormalnih tkiva pomoću elektroomčice,
• klasična ili elektrokonizacija koja podrazumeva upotrebu noža ili posebno konstruisanih elektroomčica za uklanjanje klinastog tkiva grliža materice u obliku konusa.
„U ustanovi u kojoj sam zaposlen u Novom Sadu imamo dijagnostiku i lečenje pacijentkinja kako sa prekanceroznim promenama tako i u početnom stadijumu raka grlića materice. Ovaj pregled obuhvata kolposkopski pregled pod uveličanjem grlića materice sa kontrolom citološkog Papanikolau brisa i dopunskim analizama ako se postavi sumnja na postojanje prekanceroznih promena: kontrolu brisa na HPV – humane papilloma viruse, bakterije, miko/ureaplazme kao i ciljano uzimanje isečka ili kiretman kanla grlića materice koji se šalju na patohistološki pregled“, navodi profesor Đurđević.
Profesor ističe da dijagnostika nije uvek jednostavna i da ona predstavlja mozaik ili spektar analiza koje uključuju : kolposkopski i citološki Papanikolau pregled, test na HPV viruse i patohistološki nalaz.
„Neki put su zaista svi navedeni rezultati pozitivni i dijagnoza je laka, ali neretko bude pozitivan samo 1 dijagnostički test. Nije retka situacija da ginekolog ima evidentan pozitivan kolposkopski nalaz, a da su pritom Papanikolau test i HPV bris negativni ili obrnuto . Treba napomenuti da se u tim slučajevima definitivna dijagnoza postavlja na osnovu patohistološkog pregleda uzoraka tkiva grlića materice. Pouzdanost citološkog Papanikolau brisa kao samostalnog testa iznosi oko 78 odsto, a zajedno sa kolposkopskim pregledom blizu 98 odsto“, navodi profesor Đurđević.
Dodaje da se danas lečenje prekanceroznih promena koje su lokalizovane površno na grliću materice vrši ambulantno. Ovo lečenje uključuje primenu LEETZ Loop metode, tj. uklanjanja promene elektroomčicom u kratkotrajnoj anesteziji i boravak u bolnici do 2 sata.
„Rezultate našeg lečenja ovom metodom koje je obuhvatilo 150 pacijentkinja u periodu od 2010-2021 godine objavili smo u stručnom medicinskom časopisu Medicinski pregled 2021 godine. Ukoliko se radi o promenama lokalizovanim dublje u kanalu grlića materice koje se ne uočavaju kolposkopski a uzrokuju pozitivan HPV bris i Papanikolau test, primenjue se klasična ili elektrokonizacija grlića materice sa boravkom u bolnici od 48 h. Ukoliko su prekancerozne promene uklonjene u celosti što obavezno treba da potvrdi patohistološki nalaz, pacijentkinjama se preporučuje dopunska primena 9-valentne HPV vakcine koja pruža zaštitu od povratka bolesti u oko 40 odsto i lokalna primena Papilocare vaginalnog gela u trajanju od 3 meseca. Od pomoći su i proizvodi na bazi aloje koji stimulišu jačanje imunosistema u periodu 3-4 meseca. Kontrola kolposkopije, citološkog Papanikolau testa i brisa na HPV vrši se 8-9 meseci nakon intervencije i ukoliko su nalazi uredni pacijentkinja se smatra izlečenom sa predlogom za dalje redovne ginekološke kontrole“, navodi profesor.
Ako se bolest pak dokaže u početnoj fazi raka u prvom stadijumu bolesti ( FIGO stadijum I A-B ) primenjuje se klasično hirurško lečenje rezom sa uklanjanjem materice, bočnog tkiva oko grlića materice ili parametrijuma i reginalnih limfnih čvorova u maloj karlici u skladu sa aktuelnom Querleu-Morrow metodom radikalnog hirurškog lečenja. Nakon ovakve operacije sve pacijentkinje se upućuju na dopunski pregled u državni zdravstveni sektor, konkretno na ginekološko-onkološki konzilijum radi odluke oko eventualnog dopunskog lečenja.
nova.rs